Bilindiği üzere ülkemizi ve dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgınının çalışma hayatı üzerindeki etkilerine karşı ülkemizde birtakım tedbirler alınmıştır. Bu kapsamda 24.03.2020 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda ekonomiye ilişkin düzenlemeler içeren Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun teklifi kabul edilerek 26.03.2020 tarihinde Resmi Gazetenin 31080 (Mükerrer) sayısında yayımlanmıştır. Bu düzenlemede yer alan değişikliklerden biri de kısa çalışma ödeneğinden yararlanmanın kolaylaştırılmasıdır. Bu yazımızda, 7226 sayılı Kanun kapsamında Covid-19 sebebiyle kısa çalışma ödeneğinden faydalanabilmenin kolaylaştırılması amacıyla 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen Geçici 23. Maddesi üzerinde duracağız.
Öncelikle kısaca kısa çalışma ödeneğini tanımlayacak olursak kısa çalışma uygulaması, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır.
4447 s. İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Ek Madde 2 hükmünde kısa çalışma uygulaması şu şekilde düzenlenmiştir:
Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği
Ek Madde 2 - Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere kısa çalışma yapılabilir.
Bu Kanuna göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işveren, kısa çalışma talebini, derhal gerekçeleri ile birlikte Türkiye İş Kurumuna, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya bir yazı ile bildirir. Talebin uygunluğunun belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar, ilgili kurum ve kuruluşların da görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Kısa çalışma halinde İşsizlik Sigortası Fonundan kısa çalışma ödeneği ödenir. İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi gerekir.
Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez. Kısa çalışma ödeneğinden yararlananlara ait sigorta primlerinin aktarılması ve sağlık hizmetlerinin sunulmasına ilişkin işlemler 5510 sayılı Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde yürütülür. Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülür.
Zorlayıcı sebeplerle kısa çalışma yapılması halinde, kısa çalışma ödeneği ödemeleri 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve aynı Kanunun 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar.
Bu maddede yer alan kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya ve işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir.(2.7.2018 tarihli ve 700 sayılı KHK’nin 125 inci maddesiyle, bu fıkrada yer alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir) İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.
Dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını 4447 s. K. Ek madde 2 bakımından zorlayıcı sebep kapsamına girmektedir. Bu salgın sebebiyle üretimi azalan veya duran işyerlerinde, çalışanlara %60’a kadar ücret desteği verilmesini sağlayan kısa çalışma ödeneğine ilişkin başvurular 23.03.2020 tarihinden itibaren başlatılmıştır.
Ek madde 2 uyarınca işçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için işverenin kısa çalışma talebinin Kurumca uygun bulunması, başvuru aşamasında sunulan kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması, işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte 4447 sayılı Kanunun 50’nci maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması gerekmektedir. Yani işçinin geriye dönük 3 yıl içinde en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödenmiş olması ve son 120 gün kesintisiz sigorta primi ödemiş olması gerekmektedir.
26.03.2020 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 7226 sayılı Kanunun 41. Maddesi İle 4447 sayılı Kanuna eklenen geçici 23. Madde uyarınca 30.06.2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere Covid-19 kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için, ek 2’nci maddenin üçüncü fıkrasında işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için öngörülen hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi hükmü, kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması şeklinde uygulanır. Bu koşulu taşımayanlar, kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam eder. Bu kapsamda kısa çalışma uygulamasından yararlanabilmek için, iş yerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan sebepler hariç olmak kaydıyla işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekir.
7226 sayılı Kanun’un 41. Maddesi 29.2.2020 tarihinden itibaren uygulanmak üzere yayım tarihinde yürürlüğe girecek olup bu husus 52. Maddede düzenlenmiştir.
Sonuç olarak 4447 sayılı Kanuna eklenen Geçici 23. Madde kapsamında meydana gelen değişiklikler:
1) Normal şartlarda, işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün boyunca hizmet akdine tabi olması ve son 3 yıl içerisinde ise en az 600 günlük prim ödemesinin yapılmış olması gerekirken bu koşul Koronavirüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son 3 yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemesinin yapılmış olması şeklinde değiştirilmiştir. Yani 120 gün şartı 60 güne, 600 gün şartı da 450 güne düşürülmüş ve böylece Kısa Çalışma Ödeneğinden faydalanabilme koşulları arasında yer alan prim ödeme süreleri kısaltılmıştır.
2) İşverenin kısa çalışma uygulamasından yararlanılabilmesi için işyerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı İş Kanununun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan sebepler dışında bir gerekçeyle işveren tarafından işçi çıkarılmaması koşulu getirilmiştir.
Esra Nur KARASAN
Stajyer Avukat
