Makaleler

Giriş

16.04.2020 tarihli 7244 sayılı Yeni Koronavirüs Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa (“4447 Sayılı Kanun”) geçici 24’üncü madde eklenmiştir. Daha önceki yazımızda detaylı olarak söz konusu kanunun getirdiklerine değinmiştik. Söz konusu geçici 24’üncü maddeye göre ücretsiz izne çıkarılan ve kısa çalışma ücretinden yararlanamayan işçilerin ve 15.03.2020 tarihinden sonra iş sözleşmesi sona eren ve işsizlik ödeneğinden yararlanamayanların, yaşlılık aylığı almamak şartıyla nakdi ücret desteğinden yararlanabileceği belirtilmişti.

22.04.2020 tarihinde Sosyal Güvenlik Kurumu (“SGK”) internet sitesinde Nakdi Ücret Desteği Uygulamasına İlişkin Usul ve Esasları yayımlayarak başvuru esasları, hak kazanma şartları ve ödemeye dair hükümlere açıklık getirmiştir. Bu kapsamda bu yazımızda SGK tarafından belirtilen nakdi ücret desteğine ilişkin hususlara daha detaylı olarak değinmek istedik. 

Nakdi Ücret Desteği Uygulamasının Amaç ve Kapsamı

Söz konusu SGK’nin internet sitesinde yayımladığı esaslar 4447 sayılı Kanun’un geçici 24’üncü maddesi kapsamında yapılacak nakdi ücret desteğine ilişkin ödeme usul ve esaslarını düzenlemektir. Bu usul ve esaslar, 4447 sayılı Kanun kapsamında olan sigortalılardan; 

kapsamaktadır.

Nakdi Ücret Desteğine Başvuru Esasları Nelerdir?

a) Ücretsiz İzne Ayrılan işçiler Bakımından

17.4.2020 tarihi itibarıyla iş sözleşmesinin bulunduğu işveren tarafından 4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesi uyarınca ücretsiz izne ayrılan işçilerin nakdi ücret desteğinden yararlanılabilmesi için ücretsiz izne ayrılan işçilere ilişkin aylık bildirimler,     “https://uyg.sgk.gov.tr/IsverenSistemi” internet adresinden ücretsiz iznin verildiği ayı takip eden ayın 3’üne kadar işverenler tarafından yapılacaktır. Bu şekilde bildirimi yapılan işçiler için ilgili aya ait Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinde/Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamelerinde eksik gün nedeninin, “28-Pandemi Ücretsiz İzin” olarak seçilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu kapsamda söz konusu kod yeni getirilen bir kod adıdır. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (“5510 Sayılı Kanun”) Ek-9’uncu maddesi kapsamında ev hizmetlerinde ay içerisinde 10 günden fazla sigortalı çalıştıranlar ise bu durum değişikliğini, ücretsiz iznin verildiği ayın sonuna kadar aynı eksik gün koduyla yani “28-Pandemi Ücretsiz İzin”  kodu ile Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerine/Sosyal Güvenlik Merkezlerine bildirmeleri gerekmektedir.

4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesi kapsamında verilen ücretsiz izin bilgilerine ilişkin işverenler tarafından yapılan başvuru ve güncelleme işlemleri, ücretsiz iznin uygulandığı ayı takip eden ayın sonuna kadar SGK’ye bildirilmelidir. Ancak bu şekilde uygulamanın yürürlükte olduğu sürenin tamamlanmasından sonra [17.04.2020 tarihinden itibaren 3 (üç) aylık süre söz konusu 3 (üç) aylık süre Cumhurbaşkanı tarafından altı aya kadar uzatılabilir.] izleyen ay sonuna kadar yapılan ve hak doğurucu nitelikteki başvurular en fazla bir önceki ay için yapılabilecektir.

b) Kısa Çalışma Ödeneğine Hak Kazanamayanlar Bakımından 

Kısa çalışma ödeneğine hak kazanamayanlar için Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinde/Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamelerinde bildirilmiş olan “18-Kısa Çalışma Ödeneği” kodunun ücretsiz iznin uygulandığı ayı takip eden ayın sonuna kadar “28-Pandemi Ücretsiz İzin” olarak güncellenmesi ve işverenler tarafından ücretsiz izne ayrılan işçiler bakımından yukarıda belirtilen esaslar çerçevesinde ücretsiz izin başvurusunda bulunulması gerekmektedir. Ayrıca 17.4.2020 tarihinden sonra ücretsiz izne ayrılmasına rağmen, Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinde/Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamelerinde “28-Pandemi Ücretsiz İzin” eksik gün nedeni yerine yanlışlıkla başka bir koddan bildirim yapanların, eksik gün kodunun değiştirilmesi için SGK’nin ilgili il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezine başvurmaları gerekmektedir. 

c) İşverenin Bildirmekle Yükümlü Olduğu Hususlar

İşveren, Nakdi Ücret Desteğinin uygulama süresi kapsamında, ilgili ayda işçinin ücretsiz izne ayrıldığı gün sayısını, işçinin TC Kimlik Numarasını, işçinin IBAN numarasını ve cep telefonu bilgilerini SGK başvuru ekranı üzerinden bildirmelidir. 15.03.2020 tarihinden sonra iş sözleşmesi feshedilen ancak işsizlik ödeneği başvurusuna rağmen bu ödeneğe hak kazanamayan işsizlerin nakdi ücret desteği ödemeleri, ayrıca başvuru yapmalarına gerek bulunmaksızın Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü (“İŞKUR”) tarafından re’sen gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda işsizlik ödeneğinden yararlanamayan çalışan bakımından işverenin bir yükümlülüğü bulunmamaktadır. 15.03.2020 tarihinden sonra 4447 sayılı Kanun’un 51’inci maddesi kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ancak işsizlik ödeneği başvurusunda bulunmayan işsizlerin nakdi ücret desteği ödemeleri  “https://esube.iskur.gov.tr/” internet adresinden veya e-Devletten işsizlik ödeneği başvurusunda bulunmaları üzerine İŞKUR tarafından gerçekleştirilecektir. Çalışan işsizlik ödeneğine başvurmadıysa belirtilen şartları sağladığı takdirde belirtilen sitelerden nakdi ücret desteği başvurusunu yapacaktır.

Nakdi Ücret Desteğine Başvuru Şartları Nelerdir?

a)Ücretsiz İzne Ayrılan İşçiler Bakımından

Daha önceki yazımızda detaylı olarak belirtmekle birlikte SGK tarafından internet sitesinde belirtilen şartlara tekrar değinmekte fayda vardır. Bu kapsamda 17.4.2020 tarihi itibarıyla iş sözleşmesinin bulunduğu işveren tarafından 4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesi uyarınca ücretsiz izne ayrılan işçiler için,

• 17.4.2020 tarihi itibarıyla iş sözleşmesinin bulunduğu işveren tarafından 4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesi uyarınca ücretsiz izne ayrılmak,
• Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmamak, 
• Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak,
• SGK’ye 01, 04, 05, 06, 12, 14, 20, 29, 32, 35, 39, 52, 53, 54 veya 55 no.lu belge türlerinden bildirilmiş olmak,

[1 No.lu Belge: Hizmet Akdi İle Tüm Sigorta Kollarına Tabı Çalışanlar (Yabancı Uyruklu Sigortalılar Dahil)

4 No.lu Belge: Yer Altında Sürekli Çalışanlar

5 No.lu Belge: Yer Altında Gruplu (Münavebeli) Çalışanlar

6 No.lu Belge: Yerüstü Gruplu Çalışanlar

12 No.lu Belge: Geçici 20. Maddeye Tabi Olanlar (Sandık, Oda, Borsa Ve Birlik Olarak Tanımlanmış Olanlar Tarafından Seçilebilir)

14 No.lu Belge: Libya'da Çalışanlar (Libya İşyeri Olarak Tanımlanmış Olanlar Tarafından Seçilebilir) 

20 No.lu Belge: İstisna Akdine İstinaden Almanya'ya Götürülen Türk İşçiler (Birleşik Krallık/İsviçre Olarak Kodlananlar Tarafından Seçilebilir)

29 No.lu Belge: Tüm Sigorta Kollarına Tabi Çalışıp 60 Gün Fiili Hizmet Süresi Zammına Tabi Çalışanlar

32 No.lu Belge: Tüm Sigorta Kollarına Tabi Çalışıp 90 Gün Fiili Hizmet Süresi Zammına Tabi Çalışanlar

35 No.lu Belge: Tüm Sigorta Kollarına Tabi Çalışıp 180 Gün Fiili Hizmet Süresi Zammına Tabi Çalışanlar

39 No.lu Belge: Birleşik Krallıkta İkamet Edenler Ve İsviçre Vatandaşı Olanlardan Uzun Vadeli Sigorta Kolunun Uygulanmasını Talep Etmeyenler (Birleşik Krallık/İsviçre İşyeri Olarak Tanımlanmış Olanlar Tarafından Seçilebilir)

52 No.lu Belge: Malullük Aylığı Bağlanmamış Olup, 670/KHK Kapsamında Tazminat Hakkından Yararlananlar (670/KHK Tazminat Alan Olarak Tanımlanmış Olanlar Tarafından Seçilebilir)

53 No.lu Belge: Malullük Aylığı Bağlanmamış Olup, 670/KHK Kapsamında Tazminat Hakkından Yararlananlardan 60 Gün Fiili Hizmet Süresi Zammına Tabi Çalışanlar (670/KHK Tazminat Alan Olarak Tanımlanmış Olanlar Tarafından Seçilebilir)

54 No.lu Belge: Malullük Aylığı Bağlanmamış Olup, 670/KHK Kapsamında Tazminat Hakkından Yararlananlardan 90 Gün Fiili Hizmet Süresi Zammına Tabi Çalışanlar (670/KHK Tazminat Alan Olarak Tanımlanmış Olanlar Tarafından Seçilebilir)

55 No.lu Belge: Malullük Aylığı Bağlanmamış Olup, 670/KHK Kapsamında Tazminat Hakkından Yararlananlardan 180 Gün Fiili Hizmet Süresi Zammına Tabi Çalışanlar (670/KHK Tazminat Alan Olarak Tanımlanmış Olanlar Tarafından Seçilebilir)]

koşullarını birlikte taşımaları ve işverenler tarafından gerekli bildirimin yapılması halinde, 4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesi kapsamında ücretsiz izne ayrıldıkları süre kadar nakdi ücret desteğine hak kazanacaktır.

b) Kısa Çalışma Ödeneğinden Prim Şartı Nedeniyle Yararlanamayanlar Açısından

İşverenleri tarafından kısa çalışma başvurusunda bulunulan ve başvurunun kabul edilmesine karşın gerekli prim şartlarını sağlamadığı gerekçesiyle kısa çalışma ödeneğine hak kazanamayanlar, yukarıda belirtilen koşulları taşımaları ve işverenler tarafından ilgili dönem için eksik gün gerekçelerinin 4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesi kapsamında verilen ücretsiz izin olarak güncellenmesi halinde, ücretsiz izne ayrıldıkları süre kadar nakdi ücret desteğine hak kazanacaktır. Burada işverenin eksik gün kod güncellemesi yapması gerekmektedir. 

c) İş Sözleşmesi Feshedilen İşçiler Bakımından

15.3.2020 tarihinden sonra 4447 sayılı Kanun’un 51’inci maddesi kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve yine aynı kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçiler, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamaları kaydıyla, 4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere [17.04.2020 tarihinden itibaren 3 (üç) aylık süre, söz konusu 3 (üç) aylık süre Cumhurbaşkanı tarafından altı aya kadar uzatılabilir.] işsiz kaldıkları süre kadar nakdi ücret desteğine hak kazanacaklardır.

d) İşsizlik Ödeneğinden Tekrar Yararlanan Çalışanlar Bakımından

İşsizlik ödeneğinden yararlanma süresini doldurmadan tekrar işe giren ve işsizlik sigortası ödeneğinden yararlanmak için 4447 sayılı Kanun’un öngördüğü şartları yerine getiremeden yeniden işsiz kalan ve daha önce hak ettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar işsizlik ödeneği tekrar başlatılanlar 4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, [17.04.2020 tarihinden itibaren 3 (üç) aylık süre, söz konusu 3 (üç) aylık süre Cumhurbaşkanı tarafından altı aya kadar uzatılabilir.] ödemenin bittiği tarihten itibaren nakdi ücret desteğine hak kazanacaktır. İşsizlik ödeneğinin bittiği tarihten itibaren çalışan nakdi ücret desteği alabilecektir.

Nakdi Ücret Desteğinin Ödeme süresi ve Ödeme Tutarı Ne Kadardır?

Nakdi ücret desteğinin süresi, 4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesi kapsamında ücretsiz izne ayrılanlar için, 17.4.2020-17.7.2020 tarihleri arasında ücretsiz izinli olunan süreleri kapsamayacaktır. Cumhurbaşkanı tarafından 4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak sürenin uzatılması halinde, nakdi ücret desteği de aynı süre için uzatılacaktır. 

15.3.2020 tarihinden sonra 4447 sayılı Kanun’un 51’inci maddesi kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve yine aynı kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçiler için nakdi ücret desteğinin süresi, 17.4.2020- 17.7.2020 tarihleri arasında işsiz olarak geçen süreleri kapsayacaktır. Cumhurbaşkanı tarafından 4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak sürenin uzatılması halinde, nakdi ücret desteği de aynı süre için uzatılacaktır.

Nakdi ücret desteğini hak eden her bir kişi için yapılacak ödeme, 39,24 Türk Lirası olarak belirlenen bir günlük tutardan damga vergisi düşüldükten sonra hesaplanan tutar ile ödemeye hak kazanılan gün sayısı çarpımı sonucu elde edilen tutara tekabül etmektedir.  Hesaplanan ödeme tutarından damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamayacaktır. Nakdi ücret desteği, bir ay içerisinde en çok 30 gün olmak üzere ödeme kanalları yoluyla işçinin kendisine ödenecektir. Birden fazla işyerinde çalışırken, bu işyerlerinden 4857 sayılı Kanun’un geçici 10’uncu maddesi kapsamında ücretsiz izne ayrılanlar adına işverenler tarafından bildirilen prim ödeme gün sayıları toplanacak ve bu kişiler adına 30 günden eksik kalan gün sayısı kadar nakdi ücret desteği ödenecektir. İlgili ayda toplamda 30 gün ve üzeri prim bildirimi yapılması durumunda, bu kişiler nakdi ücret desteğine hak kazanamayacaklardır. Bu sebeple işverenler tarafından bildirilen günlerin önemi ortaya çıkmaktadır.

SGK, nakdi ücret desteği kapsamında işverenler tarafından yapılan beyana bağlı bilgileri aylık olarak bildirilen ücretsiz iznin yapıldığı ayı takip eden ayın 5’ine kadar İŞKUR’a bildirecektir. İŞKUR, bu verileri esas alarak nakdi ücret desteklerini her ayın 8’inde ödemeye başlayacaktır. Belirlenen günlerin hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine denk gelmesi halinde takip eden ilk iş günü işlemler gerçekleştirilecektir. Söz konusu günlerde değişiklik yapmaya Bakan yetkili kılınmıştır. SGK, 4447 sayılı Kanun’un geçici 24’üncü madde ve bu usul ve esaslar kapsamında yapılması gerekli kontrolleri; Aylık Prim ve Hizmet Belgeleri/Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannameleri, işten ayrılış ve işe başlama bildirgeleri üzerinden ilgili ayı izleyen ayın sonuna kadar İŞKUR’a bildirecektir. İŞKUR, bu bildirimler üzerinden gerekli tahsis ve tenkisleri gerçekleştirecektir.

Av. Erhan MUTLU