7252 SAYILI DİJİTAL MECRALAR KOMİSYONU KURULMASI İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN İLE OLUŞTURULAN DİJİTAL MECRALAR KOMİSYONU VE KANUNUN İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU AÇISINDAN GETİRDİKLERİ
Giriş
28.07.2020 tarihli 7252 Sayılı Dijital Mecralar Komisyonu Kurulması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (“7252 Sayılı Kanun”) ile Dijital Mecralar Komisyonu kurulmasının yanı sıra kısa çalışma ödeneği, nakdi ücret desteği ve fesih yasağına ilişkin birtakım yeni düzenlemeler getirilmiştir.
Bu yazımızda öncelikle Covid-19 sürecinin iş yaşamına etkisi dikkate alınarak hazırlanan 7252 Sayılı Kanun’un getirdiklerine ve daha sonra iş ve sosyal güvenlik hukuku hakkındaki düzenlemelere değinmekteyiz.
1) 7252 SAYILI KANUN’UN 1’İNCİ MADDESİ KAPSAMINDA OLUŞTURULAN DİJİTAL MECRALAR KOMİSYONUN AMACI, GÖREVİ VE YETKİLERİ
Dijital Mecralar Komisyonu Oluşumu
Kanunlara, bireylerin kişilik haklarına, özel hayatın gizliliğine ve diğer temel hak ve özgürlüklere aykırı yahut çocukların fiziksel ve psikolojik gelişimlerine zarar verici şekilde internet kullanımının önlenmesi amacıyla alınan tedbirler ile yapılan iş ve işlemler hakkında inceleme, görüşme, raporlama, tavsiye ve görüş bildirme işlemlerini yürütmek ve 7252 Sayılı Kanun’da belirtilen diğer görevleri yerine getirmek üzere, Türkiye Büyük Millet Meclisi bünyesinde Dijital Mecralar Komisyonu kurulmuştur. Komisyon, on yedi üyeden oluşmaktadır. Üye dağılımı siyasi parti gruplarının parti grupları toplam sayısı içindeki yüzde oranlarına göre belirlenecektir. Komisyon, üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanacak ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar alacaktır.
Dijital Mecralar Komisyonunun Görevi
7252 Sayılı Kanun’da komisyonun görevleri tek tek sayılmıştır. Bu görevleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.
• Kendisine esas veya tali olarak havale edilen işleri görüşmek, Komisyon Başkanlığının talebi üzerine veya ihtisas komisyonlarınca talep edilmesi halinde; Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulan kanun teklifleri ile olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini görev alanı yönünden inceleyerek görüş sunmak.
• İnternet kullanımının kanunlara, bireylerin kişilik haklarına, özel hayatın gizliliğine ve diğer temel hak ve özgürlüklere aykırı yahut çocukların fiziksel ve psikolojik gelişimlerine zarar verici şekilde gerçekleşmesinin önlenmesi konularında görüş ve öneriler sunmak.
• İnternet kullanımı yoluyla işlenen suçlarla etkin şekilde mücadele edilmesi konusunda görüş ve öneriler sunmak.
• Yukarıda belirtilen konularda uluslararası alanda kabul gören gelişmeleri izlemek, bu konular hakkında gerektiğinde yurt dışında incelemelerde bulunmak ve bu gelişmeler konusunda görüş ve öneriler sunmak.
• İnternetin hukuka uygun kullanımı konusunda kamuoyunu bilgilendirici etkinlik ve projeler yapmak.
Dijital Mecralar Komisyonunun Yetkileri
Dijital Mecralar Komisyonu, yukarıda belirtilen görevleri ile ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarından, 4.5.2007 tarihli ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun kapsamında faaliyet gösteren içerik sağlayıcılar, erişim sağlayıcılar, yer sağlayıcılar ile yerli veya yabancı diğer gerçek ve tüzel kişilerden bilgi ve belge isteyebilecek ve ilgililerden bilgi alabilecektir. Komisyon görev alanıyla ilgili faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının çalışmalarından yararlanabilecektir. Komisyon gerekli gördüğünde uygun bulacağı uzmanları fikirlerini almak üzere çağırabilecektir.
2) 4447 SAYILI İŞSİZLİK SİGORTASI KANUNUNUN GEÇİCİ 23’ÜNCÜ MADDESİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
Kısa Çalışma Ödeneğine Başvuru Tarihini ve/veya Kısa Çalışma Ödeneğinin Süresini Sektörel Olarak Ayrı Ayrı veya Bir Bütün Olarak Uzatma Hususunda Cumhurbaşkanı Yetkili Kılınmıştır.
İşsizlik Sigortası Kanununun geçici 23’üncü maddesinin üçüncü fıkrasına “başvuru tarihini” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve/veya kısa çalışma ödeneğinin süresini sektörel olarak ayrı ayrı veya bir bütün olarak” ibaresi eklenmiştir. Daha önce geçici 23’üncü madde ile Cumhurbaşkanı kısa çalışma ödeneği başvuru tarihini 31.12.2020 tarihine kadar uzatmaya yetkili kılınmıştı. Söz konusu 7252 Sayılı Kanun’un 3’üncü maddesi ile Cumhurbaşkanı kısa çalışma ödeneğini başvuru tarihini ve/veya kısa çalışma ödeneğinin süresini, sektörel olarak ayrı ayrı veya bir bütün olarak 31.12.2020 tarihine kadar uzatmakla yetkili kılınmıştır. Burada belirtmek gerekir ki şuanda herhangi bir uzatma kararı mevcut değildir.
3) 4447 SAYILI İŞSİZLİK SİGORTASI KANUNUNA EKLENEN GEÇİCİ 26’NCI MADDENİN GETİRDİKLERİ
1.7.2020 Tarihinden Önce Kısa Çalışmaya Başvuran Özel Sektör İşverenine Kısa Çalışmanın Sona Erdirilerek Normal Çalışma Sürelerine Dönmesi Durumunda SGK Prim Desteği Sağlanacaktır.
26.03.2020 tarihinde yayımlanan 7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 4447 Sayılı Kanun’a geçici 23’üncü madde eklenmişti. Bu madde ile 30.6.2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere, yeni koronavirüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için, işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için öngörülen hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi hükmü, kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması şeklinde uygulanacağı şeklinde idi. Yine bu koşulu taşımayanlar, kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam edecekti.
7252 Sayılı Kanun ile geçici 23’üncü madde kapsamında 1.7.2020 tarihinden önce kısa çalışma başvurusunda bulunmuş olan özel sektör işyerlerinde kısa çalışma ödeneğinden yararlanan sigortalıların; işyerindeki kısa çalışmanın sona ermesi ve aynı işyerinde haftalık normal çalışma sürelerine dönmeleri durumunda, 31.12.2020 tarihini geçmemek üzere kısa çalışmanın sona erdiği tarihi takip eden aydan itibaren üç ay süreyle, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigortalı ve işveren hissesi primlerinin tamamı tutarında, her ay bu işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumuna (“SGK”) ödeyecekleri tüm primlerden mahsup edilmek suretiyle işverene prim desteği sağlanacağı ve destek tutarının fondan karşılanacağı kararlaştırılmıştır. Cumhurbaşkanı yukarıda yer alan üç aylık süreyi sektörel olarak ayrı ayrı veya bir bütün olarak altı aya kadar uzatmaya yetkili kılınmıştır.
Sağlanan teşvikten yararlanmakta olan işverenler, bu teşvikten yararlanılan ayda aynı sigortalı için diğer sigorta primi indirimi, teşvik ve desteklerinden yararlanamayacaklardır. Fon tarafından işverene sağlanan, sigortalı hissesine karşılık gelen destek tutarının sigortalıya ödenmesi işverenden talep edilemeyecektir.
1.7.2020 Tarihinden Önce Nakdi Ücret Desteğine Başvuruda Bulunarak Nakdi Ücret Desteğinden Yararlandırılan Sigortalının Normal Çalışma Sürelerine Dönmesi Durumunda SGK Prim Desteği Sağlanacaktır.
17.04.2020 tarihli 7244 sayılı Yeni Koronavirüs Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 4447 Sayılı Kanun’a geçici 24’üncü madde eklenmişti. Bu madde ile iş sözleşmesi bulunmakla birlikte işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15.3.2020 tarihinden sonra iş sözleşmesi feshedilen ve 7244 Sayılı Kanun’un diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve 4857 sayılı İş Kanununun geçici 10’uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, fondan günlük 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verileceği kararlaştırılmıştı.
7252 Sayılı Kanun ile geçici 24’üncü madde kapsamında, 1.7.2020 tarihinden önce başvuruda bulunarak nakdi ücret desteğinden yararlandırılan sigortalının haftalık normal çalışma süresine dönmesi durumunda, işveren söz konusu sigortalı için 31.12.2020 tarihini geçmemek üzere nakdi ücret desteğinin sona erdiği tarihi takip eden aydan itibaren üç ay süreyle, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigortalı ve işveren hissesi primlerinin tamamı tutarında, her ay bu destekten yararlananların SGK’ya ödeyecekleri tüm primlerden mahsup edilmek suretiyle destekten yararlananlara prim desteği sağlanacağı ve destek tutarının fondan karşılanacağı kararlaştırılmıştır Cumhurbaşkanı yukarıda yer alan üç aylık süreyi sektörel olarak ayrı ayrı veya bir bütün olarak altı aya kadar uzatmaya yetkili kılınmıştır.
Kısa çalışma ödeneği alanlar ve nakdi ücret desteği alanlar için işverene her bir ay için sağlanacak destek süresi; kısa çalışma ödeneği alanlar için sigortalının yukarıda belirtilen geçici 23’üncü madde kapsamında kısa çalışma ödeneği aldığı aylık ortalama gün sayısını, yine yukarıda belirtilen geçici 24’üncü madde kapsamında sağlanan nakdi ücret desteğinden yararlandırılanlar için nakdi ücret desteği aldıkları aylık ortalama gün sayısını geçemeyeceği kararlaştırılmıştır.
Geçici 26’ncı Madde Kapsamı Dışında Kalanlar
Yukarıda belirtilen kısa çalışma ödeneğine ve nakdi destek ücretine ilişkin hususlar aşağıda belirtilen sigortalılara uygulanmayacaktır.
• Genel bütçeye dâhil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüslerine ait işyerlerinde çalışanlar,
• 4734 Sayılı Kamu İhale Kanuna ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işlerinde çalışanlar,
• 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’ndan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerlerinde çalışanlar ve sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar,
• Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan sigortalılar,
• Yurtdışında çalışan sigortalılar.
Kısa Çalışma Ödeneğinden ve Nakdi Ücret Desteğinden Yersiz Yararlananlar
Yukarıda bahsedilen geçici 23’üncü madde kapsamında işyerinde uygulanan kısa çalışmadan yersiz yararlanıldığının tespiti veya kısa çalışma başvurusuna yönelik uygunluk tespitinin olumsuz sonuçlanması ya da yukarıda bahsedilen geçici 24‘üncü madde kapsamında nakdi ücret desteğinden yersiz yararlandığının tespiti halinde, işyeri yukarıda bahsedilen destekten yararlanamayacak veya yersiz yararlanmış sayılacaktır.
Destekten yersiz yararlanıldığının tespiti halinde, yararlanılan destek tutarı işverenden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilecektir. İşbu gecikme cezası ve gecikme zammı bakımından, kurumun prim ve diğer alacakları süresi içinde ve tam olarak ödenmezse, ödenmeyen kısmı sürenin bittiği tarihten itibaren ilk üç aylık sürede her bir ay için %3 oranında gecikme cezası uygulanarak arttırılacaktır.
Ayrıca, her ay için hesaplanan tutarlara ödeme süresinin bittiği tarihten başlamak üzere borç ödeninceye kadar her ay için ayrı ayrı Hazine Müsteşarlığınca açıklanacak bir önceki aya ait Yeni Türk Lirası cinsinden iskontolu ihraç edilen devlet iç borçlanma senetlerinin aylık ortalama faizi bileşik bazda uygulanarak gecikme zammı hesaplanacaktır. Ancak, ödemenin yapıldığı ay için gecikme zammı günlük hesaplanır. Cumhurbaşkanı, ilk üç ay için uygulanan gecikme cezası oranını iki katına kadar artırmaya veya bu oranı % 1 oranına kadar indirmeye, yeniden kanunî oranına getirmeye ve uygulama tarihini belirlemeye yetkili kılınmıştır. Dava ve icra takibi açılmış olsa bile, prim ve diğer kurum alacaklarının ödenmemiş kısmı için gecikme cezası ve gecikme zammı tahsil edilecektir.
4) 4857 SAYILI İŞ KANUNUNUN GEÇİCİ 10’UNCU MADDESİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
Belirli Süreli İş veya Hizmet Sözleşmelerinde Sürenin Sona Ermesi, İşyerinin Herhangi Bir Sebeple Kapanması ve Faaliyetinin Sona Ermesi, Hizmet Alımları ie Yapım İşlerinde İşin Sona Ermesi Halleri Fesih Yasağı Kapsamından Çıkarılmıştır.
Daha önce 7244 Sayılı Kanun ile birlikte fesih yasağı her türlü iş veya hizmet sözleşmesinin, 17.04. 2020 tarihinden itibaren üç ay süreyle ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilemeyeceği şeklinde iken, 7252 Sayılı Kanun ile belirli süreli iş veya hizmet sözleşmelerinde sürenin sona ermesi, işyerinin herhangi bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi, ilgili mevzuatına göre yapılan her türlü hizmet alımları ile yapım işlerinde işin sona ermesi halleri varlığında iş sözleşmesinin sonlanması fesih yasağı kapsamı dışına alınmıştır.
Söz konusu fesih yasağı 7244 Sayılı Kanun ile 17.10.2020 tarihine kadar uzatılabilecek olan fesih yasağını Cumhurbaşkanı her defasında üçer aylık sürelerle 30.06.2021 tarihine kadar uzatmaya yetkili kılınmıştır. Ancak şu anda yeni bir uzatma kararı olmayıp söz konusu fesih yasağı 17.08.2020 tarihine kadar geçerlidir.
5) 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
50’den Az Çalışanı Olan ve Az Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşyerleri İçin İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi Çalıştırma Yükümlülüğüne İlişkin Maddenin Yürürlük Tarihi 31.12.2023 Tarihine Ertelenmiştir.
7252 Sayılı Kanun’un 10’uncu maddesi ile 6331 Sayılı Kanunun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan “1.7.2020” ibaresi “31.12.2023” şeklinde değiştirilmiştir. Böylelikle, 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri ile kamuya ait işyerlerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirilmesine ilişkin hükmün yürürlüğü 31.12.2023 tarihine ertelenmiştir. Söz konusu madde 01.07.2020 tarihinden geçerli olmak üzere 28.07.2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
6) SONUÇ
7252 Sayılı Kanun ile birlikte genel itibariyle;
• Kanunlara, bireylerin kişilik haklarına, özel hayatın gizliliğine ve diğer temel hak ve özgürlüklere aykırı yahut çocukların fiziksel ve psikolojik gelişimlerine zarar verici şekilde internet kullanımının önlenmesi amacıyla alınan tedbirler ile yapılan iş ve işlemler hakkında inceleme, görüşme, raporlama, tavsiye ve görüş bildirme işlemlerini yürütmek amacıyla Dijital Mecra Komisyonu Kurulmuştur.
• Özel sektör işyerlerinde kısa çalışma ödeneğinden yararlananlar ile nakdi ücret desteğinden yararlananların çalıştıkları işyerinde haftalık normal çalışma sürelerine dönülmesi halinde, sosyal güvenlik primlerinin sigortalı ve işveren paylarının tamamının üç ay süreyle işsizlik sigorta fonundan karşılanması sağlanmıştır. Ayrıca, kısa çalışma uygulamasının uzatılmasına ilişkin mevcut yetki yeniden düzenlenmiştir.
• İşten çıkarma yasağı düzenlemesinin 30.06.2021 tarihine kadar uzatılabilmesine ilişkin Cumhurbaşkanı’na yetki verilmiş ve uygulamaya dair istisnai hallerde değişiklik yapılmıştır.
• 50'den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri ile kamuya ait işyerlerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirilmesine ilişkin hükmün yürürlüğü 31.12.2023 tarihine ertelenmiştir.
Av. Erhan MUTLU
